- وقتی کودکتان سکه و باتری قورت میدهد...
روزنامه خراسان: هر روز در روند رشد نوزاد اتفاق تازه‌ای رخ میدهد. در واقع آنها هر روز مهارت جدیدی یاد می‌گیرند. یک روز می‌بینید در حال دست و پا زدن است، روز دیگر چهار دست و پا می‌رود و یک روز هم می‌بینید که در حال کشف دنیای اطراف است. در همین مرحله کشف دنیای اطراف است که کودکان همه چیز را به دهان می‌برند و این کاملا طبیعی است.
در واقع آنها با این کار می‌خواهند که جهان اطراف‌شان را بشناسند، اما یک روز در حالی که این موضوع برای تان عادی شده، ممکن است ناگهان متوجه شوید او چیزی مثل سکه، باتری، پیچ و ... را بلعیده است.
این‌جاست که اگر واکنش آگاهانه و به موقعی داشته باشید، کودکتان با کمترین خطر روبه‌رو خواهد شد وگرنه هیچ اتفاق ناگواری دور از انتظار نخواهد بود.
در این مطلب، علاوه بر بلا‌هایی که بلعیدن چنین اشیایی بر سر کودکان می‌آورد، به علایم خطرناک این اتفاق و اینکه والدین باید در آن لحظه چه کنند، اشاره خواهیم کرد.
کودکان از چه سنی و چرا اشیا را می‌بلعند؟
کودکان وقتی به سن سه تا چهار ماهگی می‌رسند، سعی میکنند تمام چیز‌های پیرامون خود را با دهانشان کشف کنند، از انگشتان گرفته تا هر چیزی که قادر باشند دست خود را روی آن بکشند؛ مو، خاک، مداد شمعی، اسباب‌بازی و.... عادت به دهان بردن وسایل و اشیا اغلب تا دو سالگی ادامه دارد و در برخی موارد حتی تا بعد از آن هم طول می‌کشد و به نوعی بخشی از نقطه عطف رشد آنها محسوب میشود.
البته در بیشتر موارد این عادت به خودی خود بعد از پنج سالگی از بین می‌رود. همان‌طور که گفته شد، این که کودک هر چیزی را که در دسترس او باشد در دهان بگذارد، چندان غیرطبیعی نیست، اما چیزی که مهم است باید ببینید آیا کودکتان فقط اشیای خاصی را در دهان می‌گذارد یا به‌جای غذا تمایل به خوردن غیرخوراکی‌هایی مثل خاک، چسب، چوب و... دارد؟ گروهی از کودکان به علت کمبود برخی مواد در بدن‌شان به سمت مواد غیرخوراکی جذب می‌شوند. مثل خوردن خاک برای جبران کمبود ید یا خوردن کاغذ و دستمال کاغذی که از مشتقات چوب است که این موضوع باید مورد توجه ویژه تری قرار بگیرد، هرچند با رژیم غذایی خاص و مصرف برخی ویتامین‌ها قابل درمان است.
بلعیدن چه شیئی چه بلایی سر بچه‌ها می‌آورد؟
کودکان ممکن است به دلیل کنجکاوی بیش از حد و نداشتن درکی از خطرناک بودن بلعیدن اشیای مختلف، دست به این کار بزنند. بخش بالایی مری جایی است که معمولا چنین اشیایی در آن گیر می‌کند و گاهی عوارضی جبران ناپذیر دارد که در ادامه اشاره‌ای به آنها داریم.
خوردن سکه مساوی با خفگی: سکه‌ها یکی از رایج‌ترین اشیا برای خوردن هستند. بلعیدن سکه می‌تواند منجر به بسته شدن راه تنفسی و خفگی، علایمی مانند استفراغ، سرفه، آبریزش بینی و ... شود. سکه‌ها معمولا کامل بلعیده نمی‌شود و خفگی بزرگ‌ترین عارضه آن است.
جویدن اسباب‌بازی‌ها و جواهرات فلزی: جویدن اسباب‌بازی‌های پلاستیکی و موادی که وارد معده بچه‌ها میشود، آنها را در‌معرض مواد شیمیایی سمی قرار میدهد و می‌تواند روند رشد مغزی‌شان را با اختلال مواجه کند. اسباب‌بازی‌های فلزی و جواهرات کم‌بها اغلب آلوده به مواد سمی مانند کادمیوم و سرب هستند و بلعیده‌شدن‌شان مسمومیت شدید را به همراه خواهد آورد.
خوردن ابزار نقاشی و اشیای رنگی: بیشتر بچه‌ها عادت دارند مدادهای‌شان را گاز بزنند. بیشتر مداد‌ها از سرب سیاه (نوعی کربن) و خاک رس درست شده‌اند. بلعیدن مداد کوچک می‌تواند برای بچه عارضه‌هایی مانند مشکلات روده و اختلالات هاضمه به همراه داشته باشد.
داروها: بلعیدن برخی داروها توسط کودک می‌تواند بر کبد و کلیه‌های او اثر بگذارد و تبعات مصیبت‌باری به همراه داشته باشد، در ضمن ایبوپروفن هم می‌تواند مشکلات تنفسی به بار آورد.
محصولات شیمیایی: متاسفانه شدیدترین مسمومیت‌ها در کودکان مربوط به مواد شوینده و شیمیایی است که در اغلب موارد آسیب‌های جبران‌ناپذیری به‌دنبال دارد. کودکان معمولا از روی کنجکاوی یا علاقه به رنگ و بسته‌بندی جذاب مواد شوینده این محصولات را به دهان می‌برند و می‌بلعند. بلعیدن مواد شوینده مانند مایع ظرف شویی، مواد تمیزکننده و ... می‌تواند باعث سوزش لب، دهان و گلو شود. کافور هم که در اسپری‌های حشره‌کش وجود دارد حتی به میزان کم می‌تواند مضر باشد و به تشنج بینجامد.
باتری و آهنربا: باتری‌های کوچکی که در برخی اسباب‌بازی‌ها استفاده می‌شوند به‌راحتی قابل بلعیدن هستند. خارج شدن محتوای آنها می‌تواند به آسیب‌های جدی و حاد در مجرای غذایی مانند سوزش شدید یا سوراخ شدن مری، آسیب به رگ‌های خونی، خونریزی زیاد و... بینجامد. بلعیدن اشیای آهنربایی هم می‌تواند به بروز خطرات حادی از جمله مشکلات روده مثل زخم روده یا سوراخ شدن آن منتهی شود.
بعد از بلعیدن چه باید کرد؟
در بیشتر مواقع که یک کودک، چیزی را می‌بلعد این مشکل آن‌قدر ترسناک است که والدین دستپاچه می‌شوند و به اصطلاح دست و پای شان را گم میکنند و بیشتر از آن‌که به بچه کمک کنند، ممکن است به او آسیب بزنند. در ادامه کار‌هایی را که باید بعد از این که متوجه بلعیده شدن شیء خارجی توسط کودک شدید، انجام دهید، با هم مرور می‌کنیم.
دقت کنید که پیش از هر کاری یا همزمان با کمک کردن حتما باید با مراکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید، چون ممکن است خودتان موفق به انجام عملیات نجات نشوید و زمان را از دست بدهید. خیلی مهم است که خونسردی خودتان را حفظ کنید و اقدامات زیر را انجام دهید.
کودک زیر یک سال
خارج کردن جسم خارجی از گلوی بچه زیر یک سال، سخت‌تر و نفس‌گیر است و اگر اعتماد به نفس کافی را ندارید، دست به هیچ اقدام عملی نزنید، اما اگر دست به کار شدید، طبق مراحل زیر اقدام کنید.
مرحله اول: در صورت مشاهده جسم خارجی، باید آن را با رد کردن انگشت اشاره از کنار جسم و سپس خم کردن انگشت با احتیاط خارج کرد. هرگز نباید بدون دیدن جسم خارجی، انگشت را وارد دهان بچه کرد، چون ممکن است با پایین رفتن جسم خارجی، انسداد ناقص را به انسداد کامل تبدیل کنید.
مرحله دوم: در صورت مشاهده نکردن جسم خارجی برای کودک زیر یک سال، ابتدا با قسمت نرم پایین شست، پنج ضربه به پشت و سپس پنج بار فشار به ناحیه پایین جناغ سینه با دو انگشت چهار و سه انجام شود و سپس داخل دهان کودک را بررسی و جسم را خارج کنید.
مرحله سوم: در صورت برقرار نبودن تنفس، باید تهویه تنفسی برای کودک با تنفس دهان به دهان انجام شود و در صورت لزوم، مراحل فوق تکرار شود. این مراحل تا خارج شدن جسم خارجی یا رسیدن نیروی امداد ادامه پیدا می‌کند.
کودک بالای یک سال
در بچه‌های بالای یک سال اگر بچه هوشیار بود، به او بگویید که بایستد. پنج فشار محکم به ناحیه پایین جناغ سینه وارد کنید. ممکن است این کار تا 10 بار تکرار شود. اگر هوشیار نبود و روی زمین دراز کشیده بود، باید با قرار دادن دو دست روی ناحیه زیر جناغ، پنج فشار محکم به سمت داخل و بالا وارد و سپس دهان را بررسی و جسم خارجی را ببینید. اگر بچه می‌فهمد سرفه کردن چیست و توانایی سرفه کردن دارد، ضمن مراقبت دقیق، او را تشویق به سرفه کنید.
توصیه‌هایی درباره بلعیدن باتری
یکی از مشکلاتی که در بخش اورژانس کودکان زیاد دیده میشود، بلعیدن باتری‌های سکه‌ای توسط آن‌هاست. به علت مواد شیمیایی و خطرناک موجود در باتری‌ها، وقتی کودکی باتری را می‌بلعد، لازم است ظرف کمتر از دو ساعت باتری از درون مری کودک خارج شود. در ادامه، پنج توصیه کلی به والدین درباره بلعیدن باتری را خواهید خواند.
1- باتری‌های معیوب یا باتری‌های قابل شارژ را آزادانه در دسترس کودکان قرار ندهید. اگر باتری قابل استفاده نیست، حتما آن را دور بیندازید.
2- وسایل الکترونیکی را که با باتری کار میکنند، به خوبی کنترل کنید و از بسته بودن درست محل قرارگیری باتری مطمئن شوید. از چسب‌های محکم برای بسته نگه داشتن در محل قرارگیری باتری استفاده کنید تا چنان چه دستگاه از دست کودک افتاد، در محل باتری به راحتی جدا نشود.
3- در حضور کودک از زبان یا دهان برای تست باتری استفاده نکنید.
4- اگر کودک باتری را بلعید، سریع او را به اورژانس انتقال دهید. در صورتی که متوجه مفقود شدن باتری شدید تا یافتن آن دست از جست‌وجو برندارید. باتری‌ها کوچک هستند و ممکن است علایمی در کودک ایجاد نکند. گاهی هم علایم از همان ابتدا بروز می‌کند، مثلا راه هوایی توسط باتری بلعیده شده مسدود میشود و کودک احساس خفگی می‌کند.
5- گاهی خانواده به اشتباه به کودک نوشابه یا آب می‌خورانند. دقت کنید در این مواقع تا رسیدن اورژانس اقدامی انجام ندهید.آمار‌هایی درباره بلعیدن جسم خارجی توسط کودکان
بر اساس نتایج یک پژوهش دانشگاهی پسران بیشتر از دختران و سکه بیشتر از باتری!
یکی از مشکلات نسبتا شایع در کودکان، بلعیدن اجسام خارجی است و در حدود 20 درصد موارد به مداخله آندوسکوپی یا جراحی برای خارج کردن جسم بلعیده شده از بدن کودک نیاز است. دو پزشک فوق‌تخصص گوارش کودکان و یک پزشک عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران در پژوهشی روی کودکانی که به خاطر بلعیدن جسم خارجی به بیمارستان مرکز طبی کودکان مراجعه کرده بودند، به آمار‌های جالبی دست یافتند که توجه شما را به آنها جلب می‌کنیم.
آیا فرزندم پیکا دارد؟!
پیکا نام پرنده‌ای است مانند زاغ که همه‌چیزخوار است و، چون برخی کودکان به هرزه‌خواری روی می‌آورند، این نام را برای این اختلال برگزیده‌اند. کودکان مبتلا به «پیکا» نیاز به درمان روان پزشکی دارند. درخور ذکر است که شیوع این اختلال بالا نیست و تشخیص آن تنها به‌عهده پزشک است. برخی کودکان استفاده از مواد غیرخوراکی را مصرانه ادامه می‌دهند و از این عمل خود لذت می‌برند.
ویژگی مهم این اختلال عادت به خوردن غیرخوراکی‌ها مانند رنگ، کاغذ، گل، تکه‌های لباس و پارچه، مو و حشرات است. این اختلال در کودکان سیاه‌پوست بیشتر از سفیدپوستان و در پسران اندکی بیشتر از دختران گزارش شده است. محرومیت شدید، عامل فرهنگی، اختلال رابطه مادر و کودک، عقب‌ماندگی ذهنی و سایکوز از جمله علل ابتلا به این اختلال است.
